|
|
سرپرست دانشگاه كاشان، از ايجاد رشته تحصيلي كارشناسي ارشد فرش در اين دانشگاه خبر داد.
دكتر «عباس كتابي» در مراسم افتتاحيه دومين جشنواره بين‌المللي فرش كاشان اظهار داشت: سرفصل‌هاي ايجاد اين رشته تدوين و از بهمن ماه سال جاري دانشجو جذب مي‌شود.
به گفته وي، دوره كارشناسي فرش در اين دانشگاه از سال 74 راه‌اندازي ودانشجويان زيادي از اين رشته فارغ‌التحصيل شده‌اند.
وي، با اشاره به برنامه‌هاي اين دانشگاه براي رونق و توسعه بازار فرش منطقه كاشان افزود: دانشگاه كاشان بر مبناي پتانسيل‌هاي منطقه در زمينه‌هاي مختلف از جمله فرش به دنبال راه حل‌هاي مناسب براي رفع مشكلات و گلوگاه‌هاي فرش ايران بوده است.
وي، واگذاري كانون فرش ايران از سوي معاونت فناوري رياست جمهوري به اين دانشگاه و وجود مركزپژوهشي فرش در اين دانشگاه را از جمله قابليت‌هاي ايجاد رشته كارشناسي ارشد فرش دانست و ابراز اميدواري كرد تا با ايجاد اين رشته و تربيت نيروهاي كارآزموده و متخصص، بتوان گام مهمي را در توسعه صنعت فرش، اين ميراث گرانبها برداشت.
سرپرست دانشگاه كاشان، ضمن تقدير از زحمات وتلاش‌هاي همه دست‌اندركاران جشنواره به ويژه كانون هماهنگي فرش مهمترين فعاليت و اقدام سال گذشته را تدوين نقشه راه فرش ايران در دوبخش فرش دستباف و فرش ماشيني ذكر كرد و خواستار برنامه‌ريزي‌هاي دقيق‌تر و منسجم‌تر و حمايت همه‌جانبه متوليان فرش ايران به خصوص توليدكنندگان و تجار فرش كاشان از جشنواره گرديد.
وي، شهرستان كاشان را يكي از مراكز توليد فرش در كشور برشمرد و افزود: 70 درصد فرش ماشيني كشور در اين شهرستان توليد مي‌شود.
دكتر كتابي، جشنواره بين‌المللي فرش را براي ارتقاء صنعت فرش مهم ارزيابي و تصريح كرد: با برگزاري اين جشنواره و كنفرانس‌هاي علمي با هم‌افزايي و همفكري مي‌توان علاوه بر ايجاد اشتغالزايي، موجبات رونق گنجينه گرانبها و ارزشمند صنعت فرش را فراهم كرد.
با هماهنگي مركز پژوهش فرش دانشگاه و همكاري و تلاش انجمن‌هاي علمي دانشجويان رشته فرش، آثار طراحي دانشجويان رشته فرش در نمايشگاه دومين جشنواره فرش كاشان ارائه شد.
حميدرضا مومنيان، با اشاره به ابعاد مختلف اين جشنواره گفت: حضور دانشجويان با انگيزه، با نشاط وخلاق در عرصه فرش كشور، پشتوانه مهمي در جهت ايجاد تحول در نظام فرش ايران است.
رييس مركز پژوهش فرش دانشگاه، با تشكر از انجمن‌هاي علمي دانشجويان فرش و با اشاره به استقبال دانشجويان و مشاركت آنان دربرپايي غرفه نمايشگاهي از آثار طراحي عليرغم اطلاع‌رساني ضعيف به دانشجويان اظهار داشت: انتظار اين است كه در هنگام شكل‌گيري يك حركت و جهش علمي در راستاي تعالي فرش منطقه، همه‌ي دوستداران و علاقمندان فرش آستين همت بالازده و وارد عمل شوند.
دكتر مومنيان اظهار اميدواري كرد: طي سالهاي آينده با همكاري و تعامل بيشتر همه‌ي دست‌اندركاران فرش، بيش از پيش شاهد اعتلاي نام و آوازه ي فرش كاشان باشيم.
سوم فروردين 1388: ساعت 4 صبح يك روز تعطيل بيدار شدن كمي ديوانگي ميخواهد كه به حول و قوه الهي من و برادرم وعمويم به اندازه لازم وكافي از آن بهره مند بوديم .شال و كلاه كرديم و به اندازه يك وانت؛ بار و بنديل برداشته به طرف اتوبان قم حركت كرديم. پس از حدود 3 ساعت رانندگي در توقفگاهي كه در كنار اتوبان براي مسافرين تهيه شده بود ايستاديم تا هم سري به دستشويي هاي عمومي بين راهي زده باشيم و هم صبحانه اي بخوريم.اصولا از نظافت و پاكيزگي در اين جاها حرف زدن كار احمقانه و مسخره اي است .بهر حال از توقفگاهي كه همه جور امكانات رفاهي (البته در تخيلات ما) را داشت به سختي دل كنده و راهي شهر كاشان شديم . بعد از حدود 2 ساعت رانندگي ديگر به كاشان رسيديم . در مبدا ورودي شهر چادري بر پا شده بود كه جهت راهنمايي مسافرين بود و نقشه اي نيز به ما دادند؛كه انصافا كمك كننده بود.البته اين سنت پسنديده در اكثر شهر هاي ما وجود دارد كه تابلو هاي راهنما را براي مسافرين طوري نصب مي كنند كه مسافر محترم مجبور شود حتما نقشه را بخواند و كمي در شهر مورد نظر گردش كند و بعد به طور اتفاقي وارد خياباني شود كه طبق نقشه بايد مسير خود را از آنجا ادامه مي داد وسپس كلي از اين كشف خود شاد و خوشحال شود. اگر تمام شهرهاي توريستي دنيا از اين كار شهرداري هاي زحمتكش ما الگو برداري كنند همه توريستهاي دنيا شاد و خرسند خواهند شد.باري راه را به طرف آران و بيد گل ادامه داديم وطبق توصيه رييس گروه جناب عمو سعيد قرار شد اول به شهر زير زميني نوش آباد برويم.لذا قبل از رسيدن به آران طبق تابلوي راهنمايي كه استثناأ در محل مناسب نصب شده بود به سمت نوش آباد تغيير مسير داديم.(البته تابلوهاي نصب شده اداره راه شهرستان ها وضعيت خيلي بهتري نسبت به تابلوهاي داخل شهر دارند) . به هر حال به نوش آباد رسيديم.البته تابلوهاي اين مسير به ميمنت و مباركي پرده هاي رنگ و رو رفته اي بودند كه مسافرين را به سمت نوش آباد راهنمايي ميكرد.و صد البته كه همين پرده ها خودشان جاذبه هاي توريستي به حساب مي آيند وجهت جذب گردشگران حرفه اي نصب شده اند.
شهري نظامي و دفاعي كه هنوز هم بخش هاي زيادي از آن براي باستان شناسان ناشناخته باقي مانده است اما با اين حال، نمونه كامل و مبتكرانه اي از به‌كارگيري اصول پدافند غيرعامل به شمار مي رود كه حفاظت از مرزهاي ايران را در طول تاريخ نشان مي دهد.
اگر از پدافند غير عامل چيزي نمي دانيد، همين جا داخل پرانتز برايتان بگوييم كه پدافند غيرعامل، به مجموعه اقداماتي گفته مي‌شود كه بدون به‌كارگيري سلاح جنگي انجام مي‌شود تا از وارد شدن خسارات به تجهيزات و تاسيسات حياتي و حساس نظامي و غيرنظامي و البته تلفات انساني جلوگيري كند و يا ميزان اين خسارات و تلفات را به حداقل برساند. مردم ايران به خاطر وضعيت جغرافيايي خاص كشور و قرار گيري شان در مسير روندگان به غرب و شرق هر از چند گاهي مورد تجاوز و تاخت و تاز اقوام مختلف قرار مي گرفتند و چاره اي نداشتند جز آنكه علاوه بر ساختن ديوار و قلعه و ارگ و حصار، دست به دامان شهرهاي زيرزميني يا همان پدافند غيرعامل شوند.
«اويي» چيست؟
«اويي» تونلي است دست كن كه در دوره‌هاي مختلف تاريخي كاربرد نظامي و دفاعي داشته است. اين اثر در سال1383 هنگامي كه يكي از اهالي شهر نوش آباد در حال حفر زمين در منزل خود بود به‌صورت اتفاقي كشف شد. يعني درست جايي در فاصله 5/7كيلومتري از شمال شهر تاريخي كاشان و 5/2كيلومتري از غرب شهر جديد آران و بيدگل. در اولين فصل از كاوش‌هاي باستان‌شناسي، تيمي متشكل از كارشناسان باستان‌شناسي، معماري، تاريخ و جغرافيا در شهر زيرزميني «اويي» مشغول كاوش شدند و به مطالب جالبي دست يافتند.
كاوش‌ها نشان مي داد كه اين شهر زيرزميني در دوره‌هاي مختلف از باستان تا دوره اسلامي مورد استفاده قرار مي‌گرفته و بيش از 50شيء سالم مثل سفالينه‌هاي مربوط به دوره ساساني تا قاجار از اين مكان‌ها به دست آمده است.
اين مجموعه كه به‌صورت دستكن زير بافت شهر نوش آباد به‌صورت مجموعه‌اي از اتاقها، راهروها، چاه‌هاو كانال‌هاي متعددي در 3 طبقه ايجاد شده است بر ديواره‌هاي آن آثار برخورد لبه شيء تيز ديده مي‌شود و با توجه به‌سختي جنس زمين اين منطقه، باستان‌شناسان اين فرضيه را مطرح كرده‌اند كه وسايلي كه براي حفاري استفاده مي‌شده، بايد از جنسي شبيه الماس برخوردار بوده باشد.
ديده مي شود كه در مواقع احساس خطر يا ورود هواي آلوده يا دود به طبقات
با تخته سنگ دريچه را مسدود كرده و يا اگر دشمن قصد ورود به فضاها را داشته
با سنگ‌ها كه حكم وسايل و ابزار دفاعي را داشته بر سر مهاجمين مي‌كوبيدند
طبقه اول اين اثر در عمق 4متري و طبقه سوم در عمق 18متري از سطح زمين ساخته شده است و ارتفاع هر طبقه حدوداً 180سانتي‌متر است. وسعت اين مجموعه هنوز به‌درستي مشخص نيست و باستان‌شناسان احتمال مي‌دهند كه اين شهر تا 15 هزار متر مربع وسعت داشته باشد.
اتاقها با ارتفاع180 سانتي متر و با ابعاد مختلف براي اسكان موقت حفاري كرده‌اند. در بدنه اتاقها تعدادي طاقچه مشاهده مي‌شود. اتاقها به شكل تو در تو و با راهروهاي زاويه دار كه ديد مستقيم را با فضاي بعدي از بين مي‌برد، ساخته شده است.
در 20سانتي‌متري زيرسقف و به فاصله يك‌متر در تمام بدنه اتاقها حفره‌هايي براي قرار دادن چراغ‌هاي پيه‌سوز جهت تامين روشنايي فضاها تعبيه شده است؛ چندين پيه سوز به دست آمده با قدمت 700سال حكايت از اين ماجرا دارد و كارشناسان معتقدند اين نوع معماري با اين شكل ساختاري در جهان منحصر به فرد است.
در بدنه ديوار اتاقها و در بعضي از آنها چاهك‌هايي مشاهده مي‌شود كه به سختي مي‌توان وارد آن شد. ارتفاع اين چاهك‌ها 3تا 5متر است كه راه ارتباطي به طبقات بعدي است.
در دهانه هر چاهك تعدادي قلوه سنگ و يك تخته سنگ به اندازه دريچه چاهك ديده مي شود كه در مواقع احساس خطر يا ورود هواي آلوده يا دود به طبقات با تخته سنگ دريچه را مسدود كرده و يا اگر دشمن قصد ورود به فضاها را داشته با سنگ‌ها كه حكم وسايل و ابزار دفاعي را داشته بر سر مهاجمين مي‌كوبيدند.
راه‌هاي ورودي به طبقات بعدي طوري حفاري شده كه هر كس قصد ورود به فضاها را دارد ناگزير بايد از پايين به بالا حركت كند كه قدرت دفاعي افراد مهاجم را به صفر مي‌رساند و اين ساختار دفاعي به‌گونه‌اي است كه تسلط كافي را براي مقابله با دشمن فراهم مي‌كند.
دژ «آهاي»!
اگر لغت نامه ها را جستجو كنيد، «اوي» را واژه‌اي مي بينيد كه در گويش كاشاني معادل «آهاي» فارسي قرار مي گيرد. اهالي منطقه مي‌گويند به لحاظ تو در تو بودن و تاريك بودن شهر زيرزميني در قديم افراد براي پيدا كردن يكديگر با صداي بلند با كلمه (اوي ) همديگر را صدا مي‌كرده‌اند. همچنين گفته مي‌شود هنگام حفر شهر زيرزميني، وقتي دلو پر از خاك مي‌شده مقني فرياد مي‌زده(اوي)و فردي كه مسئول بالا كشيدن دلو بوده است با شنيدن اوي متوجه مي‌شده كه دلو از خاك پر شده و آن را بالا مي‌كشيد. به اين دليل اين تونل‌هاي پيچ در پيچ شهر زيرزميني به اويي معروف شده است!
برگرفته از همشهري (با تغيير و تلخيص)
روز مهرورزي، با لالايي مسن ترين بانوي نوش آبادي غروب كرد.
به همت انجمن دوستداران آثار تاريخي و مفاخر فرهنگي نوش آباد، همايش يك روز ه "پدربزرگها،مادربزرگها، آيه هاي ماندگار" در خجسته زادروز ميلاد رسول رحمت و مهرباني در كتابخانه عمومي اين شهر تاريخي برگزار شد.
اين همايش به منظور تجليل از 300 سالمندي برگزار شد كه بيش از 75 بهار و زمستان را در اين زمين خاكي منشا بركت بودند.
" مهندس سيف الله امينيان" مشاور رييس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري سخنران و تنها مسوول اجرايي حاضر در اين همايش بود.
مهندس امينيان گفت: هرجا پيري نيست، نوري نيست. پدربزرگها و مادر بزرگها، حلقه اتصال همه فاميل هستند پس حرمت آنها را نگه داريم.
معاون سابق سازمان ميراث فرهنگي افزود: سالمندان ارزشهاي جامعه و مايه بركت هستند پس قدر اين ارزشها را بدانيم.
وي اظهار داشت: در زمانهاي قديم، وقتي پيري در كوچه اي بود، هيچ سواره اي از آنجا رد نمي شد و سواره ها هم به احترام آنها پياده مي شدند.
وي با تجليل از برگزار كنندگان مراسم گفت: نوش آباد، شهر تاريخ است و با اجراي اين همايش به همه ايران درس داد كه بايد هميشه از بزرگترها تجليل كرد و چه روزي بالاتر از روز ميلاد پيامبر اسلام(ص) كه با اخلاق كريمانه خود اسلام را گسترش داد.
اين مراسم كه از ساعت 3 شروع شده بود، تا ساعت 5/6 به طول انجاميد .
پايان بخش اين مراسم لالايي، خانم "فرخ قنبري" 101 ساله و مسن ترين بانوي نوش آباد و اذان "سيدمهدي نقوي" موذن پير اين شهر بود.
استقبال از اين مراسم به حدي بود كه ساعت 5/3 سالن 500 نفره همايش پر شده بود از سالمندان و نوه هايشان و بيش از 200 نفر بر روي صندليهاي لاستيكي چيده شده در راهرو و يا ايستاده در سالن اين مراسم را تماشا مي كردند.
جغرافيا
نوش آباد با طول جغرافيايي 51 درجه و عرض 34 درجه و در 8 كيلومتري شمال شهر كاشان و 3 كيلومتري غرب شهر آران و بيدگل قرار دارد . از ديگر ويژگي هاي جغرافياي نوش آباد وجود ريگزار شن در قسمت شمالي و شمال غربي است كه ازطريق آن با كوير مركزي ايران ارتباط برقرارمي‌كند .آب و هواي شهر گرم و خشك است . جمعيت نوش آباد حدود دوازده هزار تا پانزده هزار نفر است . اقتصاد نوش آباد در گذشته بر كشاورزي و دامداري و قالي بافي مبتني بوده است . امروز نيز مردم نوش آباد در اين بخش ها فعال هستند اما اكثريت جمعيت در بخش صنعتي و خدمات مشغول به كار هستند . قالي بافي نيز به دليل تغيير ارزشهاي فرهنگي و اجتماعي و سطح درآمد خانوارها رونق گذشته را ندارد اما كم و بيش در جريان است .
محصولات كشاورزي نوش آباد به طور عمده شامل پنبه ، جو ، گندم ، طالبي ، هندوانه و پياز است محصولات باغي اين شهر مانند انار انگور و آلوچه به علت كمبود آب تقليل يافته است .
. نوش آباد از پنج محله اصلي تشكيل شده است كه به ترتيب جمعيت عبارتند از : توي ده ( بهشتي ) بالاده ( مطهري ) شيخ آباد ( منتظري) جويباره ( باهنر ) دربريگ ( رجايي)
سيماي امروز
شهرداري در اين سالها دو پارك زيبا نيز داير كرد . پارك لاله با وسعت 80 هزار متر كه در ورودي شهر و جنب امامزاده محمد قرار دارد و پارك شقايق كه در شمال شهر قرار داشته و فضاي فعلي آن 12 هزار متر مربع است امكان توسعه تا 20 هزار متر را دارد . همچنين شهرداري نوش آباد از چند سال پيش ساخت سالن ورزشي را در سايت ورزشي نوش آبادساخته است. همچنين بايد از تكميل سالن اجتماعات كتابخانه شهيد راحمي نيز نام برد كه سال گذشته به انجام رسيد . شهرك صنعتي نوش آباد نيز كه در اوايل جاده نوش آباد ـ كاشان قرار دارد رفته رفته رونق گرفته و شركت هاي متعددي در كارگاه هاي مختلف در آنجا مشغول فعاليت مي باشند
تاريخ و آثار تاريخي
شهر نوش آباد از جمله مناطق باستاني و تاريخي استان اصفهان است. وجود ده‌ها اثر تاريخي بر جا مانده از دوره‌هاي سلجوقي ، مغول صفوي، قاجار، در اين شهر و همچنين اشارات متون كهن تاريخي به آباداني و رونق نوش آباد در دوران پيش از اسلام و اوايل دوره اسلامي گوياي اين سابقه بلند تاريخي است . و اخيرا پس از كشف اثر منحصر به فرد شهر زير زميني ،نوش آباد در رديف شهر هاي تاريخي كشور قرار گرفته است . در كتاب با ارزش تاريخ قم كه به سال 378 هجري تاليف شده است . درباره وجه تسميه اين شهر آمده است: (( انوش آباد اين ديه را از بهر آن بدين نام كردند كه يكي از اكاسره (ساسانيان) بدان ناحيت بگذشت به چشمه اي كه آن جاست فرود آمد . آن چشمه و موضع را خوش يافت. بفرمود تا بد انجا ديهي بنا نهادند وا نوش آباد نام كردند. (ص67) نوش آباد در اوايل دوران اسلامي نيز از اهميت زيادي برخوردار بوده است چنان كه ابن رسته در كتاب الا علاق النفيسه كه به سال 290هجري آن را تأليف نموده است ، از انوش اباد به عنوان يكي از منزلگاههاي راه باستاني ري و اصفهان ياد مي كند (ص182) به نظر مي رسد پل مستحكم و باستاني اسحاق اباد كه در شمال شرقي نوش آباد قرار دارد از يادگاري هاي اين مسير مهم تاريخي است
هم چنين در ديوان ابوالرضا راوندي شاعرو فقيه شيعي دوره ي سلجوقي ازآباداني اين شهر ياد شده است (ص74) يادي هم كه باباافضل كاشاني از حكما و عرفاي بزرگ دوره مغول در مكتوبات خود از نوش آباد مي كند نشان از اهميت تاريخي و فرهنگي اين خطه در دوران مغول است. (ص706) به جز اين كتاب ها ده ها كتيبه مهم تاريخي از دوران سلجوقي تا قاجار در نوش آباد وجود دارد كه از جمله مي توان به كتيبه هاي مناره مسجد جامع ومحراب گچبري مسجد علي كه در آن به نام خلفاي راشدين اشاره شده و به طور قطع از آثار دوره سلجوقي مي باشد .همچنين وجودكتيبه ها ي متعدد تاريخي از 923 تا 1140هجري نشان از رونق و اهميت اين شهر در دوره صفوي است اشاره كرد .
در داخل شهر نوش آباد حدود 30 اثر تاريخي وجود دارد كه مهمترين آن ها عبارتند از:مسجد جامع عتيق ، مسجد علي ، قلعه ي سي زان وپل اسحاق اباد از دوره سلجوقي و ايلخاني زيارتگاه امامزاده محمد ،مسجد حاج سيد حسين ، آب انبار توده و آب انبار چاله سي ، قلعه مورچان ، قلعه سيجان و زيارتگاه شاهزاده اسحاق ، زيارتگاه تاج الدين ، مسجد موسي بن جعفر ، آب انبار درب ريگ ، مسجد محبين و مسجد قائميه از آثار دورهي قاجاري ، همچنين در خارج از محدوده ي بافت شهر نيز ده ها اثر تاريخي و باستاني وجود دارد كه از پتانسيل هاي گردشگري اين شهر به حساب مي آيد. همچنين نوش آباد از حيث فرهنگي بويژه برگزاري آيين هاي عزاداري محرم اهميت فراوان دارد و اين مراسم صدها سال است كه با شور و هيجان برگزار مي شود. نوش آباد خيزش گاه دانشمندان بزرگي نيز بوده است كه از جمله ي آن ها مي توان به علامه محمد بن محمد زمان نوش آبادي فقيه ، فيلسوف و متكلم بزرگ اواخر دوره صفوي و استاد علامه مهدي نراقي كه آثار متعددي از وي برجاي مانده و هم چنين فقيه و عالم بزرگ دوره ي افشاري آيت ا... ملا علي اكبر نوش آبادي كه آثار وي به صورت نسخه ي خطي وجود دارد ، اشاره كرد.
بافت تاريخي
بر اساس اين مطالعات نوش آباد به دليل ويژگيهاي ممتاز از جمله جاذبه هاي تاريخي داخل بافت به ويژه شهر زير زميني و آثار فاخر دوران سلجوقي ، صفوي و قاجاري در كنار ويژگيهاي فرهنگي و آئيني به ويژه آئين هاي محرم كه هر ساله با شكوه تمام در اين شهر اجرا مي شود و همچنين جاذبه هاي تاريخي و طبيعي خارج بافت واقع در كوير كه در بر دارنده ده ها اثر باستاني ، تاريخي و طبيعي است ، داراي ظرفيت هاي گردشگري فراوان است و مي تواند در آينده به يكي از قطب هاي گردشگري كشور تبديل شود . بافت تاريخي نوش آباد بافتي منسجم فعال و پويا است و حتي بخش مهمي از عناصر آن در چند دهه اخير تخريب شده است اما هنوز انسجام خود را به عنوان بخش اصلي و مهم شهر حفظ كرده است . پنج مركز محله نوش آباد شامل محلات توي ده ، بالاده ، شيخ آباد ، جويباره و دربريگ كه معمولاً از عناصري مانند ميدان ، حسينيه ، مسجد و بازارچه تشكيل شده اند مبتني بر ساختارهاي دوران صفوي و قاجاري هستند گرجه برخي از اين ساختارها تا دوره سلجوقي نيز استمرار دارد . هسته ي مركزي محله ي توي ده كه تقريبا در مركز نوش آباد قرار دارد از عناصر ارزشمندي همچون ميدان ، گذر ، بازارچه ، حسينيه ، مسجد ، آب انبار و حمام تشكيل شده است كه عناصر مهم تاريخي مانند مسجد علي از دوره سلجوقي ، حسينيه دوره صفوي و آب انبار قاجاري از آن جمله اند ، به ويژه آنكه مدخل يكي از بخش هاي مهم شهر زير زميني در اين هسته قرار دارد . گرچه بخش هاي مهمي از بازار و گذر و ساباط هاي بسيار باشكوه اين مجموعه در دهه هاي اخير از بين رفته اند و اثري از مكتب خانه و زور خانه ي دوره ي پيشين بر جاي نمانده . بجز اين آثار ، آثار مهم ديگري در اين محل قرار دارند از جمله مسجد آسيد حسين از دوره ي صفوي ، مجموعه مسجد و ساباط موسي بن جعفر از دوره ي قاجاري ، آب انبار مسجد امام حسين از دوره قاجاري ، برج جلوخان از دوره ي قاجاري و مسجد زيباي بني الزهرا از دوره ي پهلوي اول و چند خانه تاريخي مانند منزل حاج علي آقايي. مركز محله ي بالاده كه يكي از زيباترين و قديمي ترين مراكز محلي در منطقه ي كاشان است با شكوه تمام بسياري از ساختارهاي كهن خود را حفظ كرده است در اين مجموعه مسجد جامع از دوره سلجوقي و پيش از آن ، گذر و ساباط قاجاري ، آب انبار و بازارچه و زيارت گاه باشكوه شاهزاده اسحاق كه مكتب خانه ي دوره ي قاجاري نيز در آن واقع بوده است از جمله عناصر با ارزش اين هسته ي محلي است در سالهاي اخير تلاش قابل ملاحظه اي براي حفظ و نگهداري اين مجموعه صورت گرفته و همچنان ادامه دارد . آب انبار چاله سي ، مدخل بخشي از شهر زير زميني ، زيارت شاهزاده سليمان از دوره قاجار ، زيارتگاه گازران رسول از سال 924 هجري و آثار تاريخي باقيمانده حسينيه بالاده از جمله عناصر مهم ديگر اين محل است .
مركز محله ي جويباره كه متشكل از ميدان ، حسينيه ، مسجد و حمام است از جمله مراكز محله اي است كه گرچه حسينيه و مسجد و گذر و آب انبار تاريخي آن تخريب شده است اما اين عناصر جديد بر همان ساختارهاي قديمي پي افكنده شده چنانكه هنوز هويت مركزي ميدان مسجد و حسينيه پابر جاست
زيارتگاه سيد فاضل ، خانه ي تاريخي ارباب و بخشي از شهر زير زميني كه در زير خانه هاي اهالي پيدا شده است در اين محله واقع است . مركز محله شيخ آباد كه در قسمت شمال شرقي بافت قرار دارد نيز بر همان ساختارهاي تاريخي دوره ي صفوي بنا شده است چنانچه حسينيه و گذر حول ميدان هنوز رونق و اعتبار دارد . گرچه از حسينيه اي باشكوه و كم نظير دوره صفوي آن اثري بر جاي نمانده ولي نشانه هايي از آن در اشياء تاريخي حسينيه جديد به دست مي آيد . مجموعه ي زيارتگاهي مصفاي رقيه خاتون و شاهزاده ابراهيم در كنار كوچه باغ هاي تنگ و قديمي ، مسجد زيباي قائميه كه اشياء ي از دوره ي ايلخاني نيز در آن پيدا شده ، مسجد محبين ، خانه قديمي علي جارچي از دوره ي قاجار و زيارتگاه شاهزاده محمد از دوره صفوي در اين محل واقع است . مركز محله ي دربريگ نيز كم و بيش عناصر اصلي خود اعم از حسينيه و مسجد و بازارچه را از دست نداده است ، گرچه نشاني از حسينيه قاجاري و حوض خانه ي بسيار باشكوه كه در جوار حسينيه بوده است در دست نيست اما مهم ترين بخش بافت تاريخي نوش آباد يعني ميدان زمين وقفه و قلعه ي باشكوه سي زان را در خود جاي داده است . در مجموعه ميدان زمين وقفه بناي مهم شتر خانه ( موزه مردم شناسي ) خانه هاي حاج ذبيح اله ، خانه هاي مقصودي ، مسجد و چند ساباط و گذر قرار دارد و به عنوان يكي از پروژه هاي پيشتاز مرمت و حفظ بافت معرفي شده است . آب انبار دربريگ و خانه ي عمارتي از دوره قاجار ديگر آثار تاريخي اين محل را تشكيل مي دهد .
در رابطه با حفظ و باز زنده سازي بافت تاريخي نوش آباد يك محور گردشگري در داخل بافت تعريف شده است كه از چهار راه تختگاه تا مسجد جامع و از آنجا به جانب مسجد علي ، ميدان حسينيه توده و مدخل شهر زيرزميني و سپس به جانب مسجد موسي بن جعفر و آسيد حسين تا قلعه تاريخي سيزان و از جانبي تا ميدان زمين وقفه امتداد دارد كه در آن برنامه يك روزه گردشگري تعريف شده است تا گردشگران ضمن ديدن عناصر مهم تاريخي نوش آباد مانند شهر زير زميني و مساجد باشكوه ، گذرها و قلعه ي بي نظير سيزان از موزه ي مردم شناسي در زمين وقفه ديدن نمايند . اوئي يا شهر زير زميني كه برخي به آن نقبه نيز مي گويند يكي از شگفت انگيز ترين ساختارهاي معماري شهري است كه به جهت گستره ي وسيع ، پيچيدگي و ظرافت هاي نهفته در آن بي مثال است . گرچه نمونه هايي از اين معماري در مناطق ديگر نيز شناسايي شده است و حتي ياقوت حموي در سده ي هفتم نمونه اي از آن را در شهر تهران هم نشان داده است و آن را شبيه خانه هاي مورچگان توصيف مي كند كه مردم شهر در زير زمين بنا كرده اند. اما ظاهراً اوئي نوش آباد تنها بازمانده ي اين نوع معماري در مقياس وسيع شهري است . درباره اهميت اوئي نوش آباد كه سه فصل كاووش در آن صورت گرفته ، باستان شناسان و پژوهشگران از جوانب گوناگون سخن گفته و بخشي از رازهاي سر به مهر آنرا بر ملا كرده اند . بخش مهمي از اين معماري دست كن كه ورودي آن در پاياب دالان درازه ي شيخ آباد قرار داشته شامل بخش هاي طولاني متنوع و دور و درازي بوده است و تا پنجاه سال قبل كه مردم به ويژه جوانان براي تفريح و تفرج به اين محل مي رفته اند تا ساعت ها در آن گشت و گذار مي كرده اما نقطه ي انتهايي آن را پيدا نمي كرده اند اكنون اين بخش به دليل پر شده پاياب دالان درازه و حفر چاه هاي فاضلاب بر روي اوئي و همچنين تخريب بخش هايي از آن غير قابل بازگشايي است و تلاش باستان شناسان در اين باره تاكنون نافرجام مانده است .
اما بخش ديگر اين مجموعه كه در مجاورت آب انبار تاريخي چاله سي قرار دارد و بدنبال حفر چاه در منزل شهيد ميرزاجاني پيدا شده است يك مجموعه مسكوني در عمق 14 متري زير زمين را نشان مي دهد كه به جانب شرق و شمال امتداد دارد . اما حفر چاه هاي فاضلاب و گرفتگي معابر ادامه مسير را نا ممكن مي كند .. اولين حفاريهاي باستان شناسي درباره اويي در اين مجموعه انجام گرفت و باستان شناسان از طريق حفر يك كانال كه تا سطح پاشير آب انبار چاله سي امتداد دارد ، امكان ورود به آنرا فراهم كرده اند . بخش مهم كشف شده ديگر در محله ي توي ده و مقابل منزل شهيد آقايي قرار دارند كه از ارتفاع 4 متري آغاز مي شود و شامل چاه ها و راهروهاي پيچ در پيچ و متعدد است كه يكي از راهروها از طريق پله هاي متعددد تا عمق 17 متري امتداد داشته و به پاياب عمق قنات مي رسد . راه روي ديگر از جانب شمال به طرف مسجد بني الزهرا كه بخش وسيعي از اويي در آنجا شناسايي شده است امتداد دارد كه مسير آن مسدود است اما يكي از چاه ها در عمق 14 متري زمين به بخش وسيعي از اويي كه در زير زمين آقايي ، هاشمي نژاد ، نوابي پور و مشهدي قرار دارد منتقل مي شود كه اخيراً با تونل كه از سطح آب انبار مركزي واقع در مركز محله توي ده حفر شده قابل بازديد براي عموم مي باشد . اين معماري بي نظير كه بنابر قول باستان شناسان هسته اصلي آن در دروره ساساني شكل گرفته و در دوره هاي بعدي بويژه ايلخاني نيز توسعه يافته است به منظور پناه براي از دست مهاجمان ساخته شده است .چنانكه نوع معماري ،حوداث تاريخي و روايات مردم شناسي نيز آن را تأييد مي كند . به جز مناطق ذكر شده در نقاط ديگر شهر نيز اين معماري پيدا شده است از جمله در منزل آقاي حسن چترابگون محله جويباره درمنزل مرحوم ماشاءاله خبازي در توي ده منزل مرحوم سيد مصطفي عبدالهي كه در برج ديده باني جنوب شهر در آنجا واقع است در محله توي ده و از همه مهمتر بخش مهمي در ميدان حسينيه توي ده ، حسينيه قديم و جديد توي ده كه در نزديكي بخش بازگشايي شده واقع مي باشد و بخشي نيز از حدود مسجد بني الزهرا آغاز تا حدود چهار راه تخت گاه امتداد دارد و با احتمال بسيار زياد از جانب مسجد بني الزهرا با بخش بازگشايي شده ميدان حسينيه ارتباط دارد . باستان شناسان طول تقريباً اين فضاها را 4 كيلومتر و حجم آنرا 15 هزار متر مربع تخمين مي زنند . در صورت استمرار تحقيقات باستان شناسي و بازگشايي فضاهاي ديگر اين شهر اسرار آميز مي تواند يكي از مناطق گردشگري بين المللي شود
آثار تاريخي داخل بافت
1. مسجدجامع عتيق
مسجدجامع عتيق نوش آباد از آثار دوره ي سلجوقي كه پس از مسجدجامع ميدان كهنه قديمي ترين اثر تاريخي دوران اسلامي منطقه ي كاشان است شامل مناره سلجوقي ، 2ايوان جنوبي و شمالي ، شبستان ، جلوخوان و 3درب تاريخي است. اين اثر به شماره 2015 -19/2/1377 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است .
مسجد علي (ع) :
2. قلعه سي زان :
3.بقعه امام زاده محمد :
3. پل اسحاق آباد :
5.آب انبار ها:
6.مساجد و بقاع متبركه :
7.خانه تاريخي حاج ذبيح الله و ساباط همجوار به شماره 14409-16/12/1384 به ثبت آثار ملي در آمد. بناي خشتي شترخانه شامل اندروني، انبارغلات و علوفه ، دالان استبلهاي شتروچارپا ، اتاق ساربانان،مطبخ خانه و رواقها پيرامون حياط از آثار منحصر به فرد دوره پهلوي كه آنرا استاد نوروز كرماني ساخته است.با كاربري موزه مردم شناسي مرمت و به همراه ميدان زمين وقفه به شماره 13115-22/5/1384به ثبت رسيد.
8. گذشته از آثار ياد شده اثرهاي تاريخي ديگري در اين شهر وجود دارد كه بعضي در سال هاي اخير در اثر بي توجهي از ميان رفته اند نظير برج و باروي نوش آباد ، حسينيه توي ده و حسينيه بالاده و برخي محتاج كاوش و كاوشگران و باستان شناسان مي باشند ، مانند: شهرزير زميني ، نقب ها و دخمه هاي اسرارآميز و تپه هاي تاريخي شمالي نوش آباد .
فرهنگ و آئين ها
همساز يا سابقه كهن تاريخي نوش آباد ، آئينها و سنتهاي ديني و فرهنگي اين شهر نيز از ديرينگي و غناي فرهنگي آن خبر مي دهد . در واقع ميراث معنوي كه در بر دارنده باورها و عقايد ، داستان ها و اشعار عاميانه ، ضرب المثلها و كنايات غني است كه شيريني و تردي خاصي به لهجه نوش آبادي مي دهد .
در كنار اين بايد از سنتها و آيينهايي ياد كرد كه غالباً زير تأثير فرهنگ شيعي و اسلامي مردمان اين شهر شكل گرفته است .
آداب و سنن مربوط به تولد ، عروسي و مرگ ، در كنار آئينهاي چون هوربابايي كه در نيمه ماه رمضان انجام شده و حال و هواي خاصي به شهر مي بخشد ، رسم چشم چيني كه شبيه به مراسم قاشق زني است كه در شهر هاي ديگر نيز سابقه دارد ، آئينها و مراسم مربوط به نذورات كه به طور عمده شامل آش ها و سفره هاي نذري است كه در آن انواع غذاهاي محلي به چشم مي خورد . اما يكي از مهمترين آئينهايي كه در نوش آباد انجام مي شود آئين هاي مربوط به واقعه عاشورا است كه خيل عظيمي از مشتاقان را از سراسر كشور به ويژه كاشان و آران و بيدگل به اين شهر گسيل مي دارد آئينهاي عاشورا گرچه قرنهاست كه دراين شهر برگزار مي شود اما در سالهاي اخير نيز بر نامه هاي جديد به آن افزوده شده و يا تغيير شكل اساسي يافته است اين آئينها كه از 18 ذي الحجه (عيد غدير ) آغاز مي شوند عبارتند از :.
۱ـ سقاخواني
۲ـ ورود كاروان
۳ـ خيمه‌كوبي
۴ـ نقاره‌زني
۵ـ دسته‌برداري
۶ـ كتل‌برداري
۷ـ توغ‌برداري
۸ـ تعزيه‌خواني
۹ـ خيل عرب
۱۰ـ خاك‌سپاري
هران _ ميراث خبر
گروه فرهنگ، محمد مشهدي: انوشيروان ساساني شهر نوش آباد را بنا كرد و براي تامين آب اهالي منطقه دستور حفر قنات هايي را در نوش آباد داد.
باستان شناسان نمي دانند كدام يك از قنات هايي كه در نوش آباد حفر شده منسوب به انوشيروان است.
از قديم الايام در افوا، مردم نوش‌آباد از سي و سه چشمه قنات ياد مي‌كرده‌اند كه بر دشت‌هاي پيرامون و كوير شمال و شمال‌غربي كشيده و باعث خرمي دشت‌هاي تشنه كوير است اين دشت‌ها از حدود نوش‌آباد شروع شده و تا حدود 30 كيلومتري شمال كوير امتداد دارد.
به گواهي منابع موثق تاريخي مانند تاريخ قم اين دشت‌ها از اوايل دوره اسلامي و حتي پيش از آن از اين رگه‌هاي فياض حيات بهره‌مند مي‌شوند چنانچه در اين كتاب هب دشت‌هايي اشاره شده كه هنوز هم پابرجاست و سرسبزي آن در كنار تپه‌ها و قلعه‌هاي باستاني هويداست اين مزارع كه قمي در كتاب خود از آنان ياد كرده عبارتند از: راز آباد = مرزن‌آباد ديناره = دهنار، جعفرآباد، حيرناباد، دنجرد = داندگرد، زنج = قوام زنگ، بر اين اساس مي‌توان ادعا كرد كه قديمي‌ترين قناتهاي ايران در كوير نوش‌آباد قرار دارد.
تعداد زيادي از اين قنات‌ها مانند قناتهاي حسن‌آباد، فيض‌آباد و... از داخل آبادي و جهت شرب اهالي مي‌گذشته است و امروزه پاياب‌هاي متعددي در محلات قديمي نوش‌آباد وجود دارد كه براي برداشت آب شرب بوده است.
از جمله ويژگيهاي مهم اين قنات‌ها اين است كه از زير مكانهاي مذهبي مانند مساجد و زيارتگاهها عبور مي‌كرده و مردم براي استفاده از آب قنات و وضو ساختن در مساجد حوض‌خانه‌هايي بنا مي‌كردند تا از آب قنات جهت تطهير و وضو استفاده كنند. چنانكه در اين ميان حوض‌خانه‌هاي مسجد موسي‌بن جعفر، مسجد دربريك و زيارتگاه شاهزاده اسحاق در نزد مردم شهرت دارند.
قنات حسن‌آباد پس از عبور از زيارتگاه امامزاده محمد و قناتي ديگر پس از عبور از زير مسجد حاج سيدحسين كه در آن جا بشر پايابي قرار داشت به راه خود ادامه مي‌دادند. در زيارتگاه امامزاده محمد آب قنات به حوض بزرگي مي‌ريخت و پس از عبور از زير حرم وارد حوض ديگري مي‌شد و همراه با عمارت مياني مقابل حرم و گنبد فيروزه‌اي و سه ايوان شرقي، شمالي و جنوبي آن صحنه مصفا و روح‌نوازي را تصوير ميكرد.
از همه مهمتر اين كه اين قنات‌ها به شهر زيرزميني (اويي) نوش‌آباد معماري دستكن مملو از خانه‌ها، راهروها و فضاي بي‌نظير كه در همه نوش‌آباد امتداد و بيش از چند كيلومتر طول دارد مربوط است.
چنانكه ساكنان اين شهر زيرزميني كه ظاهرا براي مصون ماندن از تهاجمات بيگانه مدت مديدي را در اين شهر سپري مي‌كردند براي آب شرب خود از پاياب قنات‌ها كه بعضا حدود 10 تا 20 متر در زيرزمين قرار داشت استفاده مي‌كردند.
يكي از درهاي مداخل ورودي اين شهر زيرزميني در «پاياب درازه» محله شيخ‌آباد قرار دارد و طوري تعبيه شده كه مهاجمان نمي‌توانستند اين مدخل تنگ و تاريك را كه به راهروهاي متعدد و پيچ در پيچ منتهي مي‌شد پيدا كنند.
اكنون كه دو فصل حفاري در شهر زيرزميني نوش‌آباد انجام شده و همچنان نيز ادامه دارد در مكان‌هايي از اين معماري بي‌نظير، در محله توساده باستان شناسان به پاياب‌هايي رسيده اند كه تا حدود 20 متر و به وسيله پله‌هاي متعدد به آب فياض قنات مي رسد اما از آب تمام اين قناتهاي سي و سه‌گانه جز خاطره‌اي بر جاي نمانده و حفر چاه‌هاي متعدد و بي‌رويه آب اين قنات‌ها را خشكانده است.
در حدود 15 كيلومتري شمال نوش‌آباد در جايي كه زمينهاي لورگي است حدود 20 رشته قنات به موازات هم به پيش مي‌روند و صحنه بسيار شگفت و بي‌نظيري را به وجود آورده‌اند كه آن را به هيچ چيز نمي‌توان تشبيه كرد اما سكوت هراس‌انگيز آن چنان است كه گويي انسان در كره‌اي ديگر گرفتار هيبت و حيرت شده است
معرفي آران و بيدگل و كوير مرنجاب - كانون فرهنگي هنري امام زمان
شهرستان آران و بيدگل با جمعيتي بيش از 80 هزار نفر ، با دو بخش مركزي و كويرات . با سه دهستان و پانزده روستا در شمالي ترين نقطه اصفهان واقع شده است . اين شهرستان با وسعت 6051 كيلومتر مربع از شمال به درياچه نمك و استانهاي سمنان و قم ، از غرب به شهرستان كاشان ، از جنوب به نطنز و از شرق به اردستان محدود و از طريق دو جاده اصلي به كاشان و شبكه راه هاي اصلي كشور مرتبط مي شود. آب و هواي اين منطقه گرم و خشك با تابستان هاي گرم و سوزان و زمستان هاي سرد و خشك بوده و حداكثر دماي هوا در تابستان به 48 درجه سانتيگراد و حداقل برودت هوا در زمستان به 7 درجه سانتيگراد مي رسد .به لحاظ كويري بودن منطقه ، 1900 كيلومتر مربع ( 31 % درصد مساحت شهرستان ) در تپه هاي شني قراگرفته كه در اصطلاح محلي به آن بند ريگ مي گويند . در اعماق و سطح زمينهاي نواحي شمال شهرستان معادن غني و فراواني وجود دارد كه مهمترين آنها حوزه هاي وسيع نفت و درياچه نمك با وسعت 2000 كيلومتر مربع مي باشد . و در حاشيه آن ، معادن خاك رس مرغوب . شن و ماسه نرم . كائولن . سولفات سديم . سيليس . باريت و خاكهاي صنعتي وجود دارد كه در صنايع نسوز و سراميك سازي . شيشه . ريخته گري . مواد شويند ه. آلياژها و صنعت پزشكي در داخل وخارج كشور كاربرد فراواني دارد.نواحي مرزي آران و بيدگل به علت شرايط نامناسب خاك و كمبود آب رونق چنداني نداشته به ويژه با خشك بودن قناتهاي منطقه ، اكثريت اهالي به قالي بافي روي آورده ، به طور ي كه بر اساس سرشماري 1370 تعداد دارهاي قالي شهرستان آران و بيدگل بيش ازده هزار دستگاه بوده است . آنچه درباره پيشينه آران و بيدگل مي توان گفت اين است كه پس از ويراني شهر باستاني سيلك (كه تمدن 7 هزار ساله دار د ) د راثر حوادث و تحولات گوناگون ، آباديهاي كوچك و بزرگي به صورت قلعه و حصار پديد آمد و منطقه وسيعي به نام چهل حصاران شهرت يافت ، سپس هر يك از قلعه ها به مناسبتي نامگذاري شد . اصل واژه « آران » از » آرين » (نام ديگر قوم آريا ) و به معناي جايگاه مقدس ، مكان گرمسير و ... است. و « بيدگل » تغيير يافته ( بي بي گل) ،( ويگل) و (بي گل) مي باشد . زبان مردم اين شهرستان فارسي رايج اما داراي لهجه هاي متفاوتي است و زبان محلي آران و بيدگل در زمره زبانهاي پهلوي قديم به شمار مي رود .در باره دين و آئين مردم آران وبيدگل تا زمان ظهور مكتب اسلام اطلاع چنداني در دسترس نيست اما قرائني همچون آثار باقي مانده از آتشكده نياسر و ... د راطراف كاشان مي تواند دليلي بر زرتشتي بودن آئين مردم منطقه باشد اما آنچه مسلم است با طلوع خورشيد اسلام ساكنان اين منطقه از جمله اولين مناطق مركزي بودند كه به اسلام گرويد ند و از همان قرون اوليه به خاندان رسالت و امامت عشق و علاقه ورزيده اند . قرار گرفتن آران وبيدگل در ميان شهرهاي مذهبي ري ، قم و كاشان و نيز مهاجرت واقامت سادات و علويان از حجاز و عراق به اين مراكز و وجود بقاع متبرك و زيارتگاهها در اين شهرستان از نشانه هاي آشكار گرايش به اسلام محمدي ، تشيع عليوي و مذهب جعفري بوده است . ساكنان كوير به طور عام و به ويژه اهالي آران و بيدگل مردماني مهربان ، قانع ، ميهمان نواز ، مقاوم و خدا جويند . از دسترنج خويش مي خورند و همواره درامور خير پيشقدم مي باشند . حضور در زيارتگاهها وامام زاده ها ، زيارت اهل قبور و برپايي مجالس و محافل ديني از رسوم پسنديده مردم اين منطقه است . سابفه تشيع و ريشه هاي عميق اعتقادي مردم و ارتباط قوي و استوار آنان با علما ورهبران ديني در حوزه علميه قم ، از مهم ترين عوامل زمينه ساز در ايجاد حركتهاي انقلابي بوده است . با آغاز نهضت بزرگ 15 خرداد ، اين منطقه نيز دوره هاي سخت مبارزه و مقاومت را با سر بلند ي و افتخار پشت سر گذاشته و از آن پس با جانبازيها و رشادتهاي كم نظير خود نقش مهمي ايفا نموده است به گونه اي كه شمار بالاي شهداء ، مفقودين و ايثارگران شهرستان مؤيد حماسه آفريني هاي مردم اين خطه است . آمار ايثارگري شهرستان بد ين شرح مي با شد: تعداد رزمنده 500 نفر . تعداد شهيد و مفقودالاثر 720 نفر . تعداد جانباز 1450نفر و تعداد آزاده 82 نفر است.وجود شخصيتهاي بزرگ علمي ، فرهنگي و ادبي آران و بيدگل ، شاخصه مهم ديگري در بازيافت پيشينه و هويت مذهبي اين شهرستان است . برپايي حوزه هاي درسي ، تربيت و پرورش انديشه هاي ديني و مراودت و معاشرت عالمان شهرستان با بزرگان عصر خود ، موجب فراهم شدن فضايي معنوي و بستري مناسب براي رشد و شكوفائي انديشه و استعداد طالبان معرفت بوده است . وضعيت علمي و آموزشي شهرستان از نظر آماري شامل 115 مدرسه . 2 دانشگاه ( پيام نور و مركز آموزش جامع علمي كاربردي دكتر عظيمي آراني ) ،2 حوزه علميه برادران و 1 حوزه علميه خواهران مي باشد.تعداد دانشجويان اين شهرستان در مقاطع مختلف به قرار زير است :تعداد كل 5000 نفر (كارداني 15% ، كارشناسي 60% ، كارشناسي ارشد 18% . دكتراي حرفه اي 5%، دكتراي تخصصي 2% ) است .
آثار و ابنيه تاريخي
همجواري شهرستان آ ران و بيدگل با تپه هاي سيلك (نخستين خواستگاه مدنيّت يا شهرنشيني در جهان) با سابقه ي 7000 سال كه شهر نشينان سيلك را پس از ويراني به آباديهايي كه بعدها به چهل حصاران عنوان يافت سكني بخشيد نشان از قدمت و سابقه ي ديرينه ي زندگي و حيات در اين خطه ي كويري است.وجود آثار و ابنيه ي تاريخي فراوان از دوره هاي مختلف، بيانگر آن است كه شهرستان آران و بيدگل ، شهري تاريخي و داراي آثار و ابنيه ي باقيمانده از آن دورانها مي باشد. برخي از آثار به جا مانده به شرح ذيل مي باشد:
نام بنا: بقعه ي حضرت محمّد هلال ابن علي(ع) قدمت: سلجوقي كاربرد: زيارتي تزئينات: كاشيكاري
جاذبه هاي گردشگري:
در كنار آثار و ابنيه ي تاريخي و جاذبه هاي طبيعي شهرستان كاشان ، كه همواره پاي ميهمانان و گردشگران خارجي و داخلي را بدانجا مي كشاند وجود طبيعت رازناك كوير و پهنه ي سفيد پوش درياچه ي نمك، به همراه قطاري از كاروانهاي شتر در رمل هاي مواج ارگ بند ريگ در آران و بيدگل و همچنين وجود بقاع متبركه و كاروانسراهايي از قبيل مرنجاب و آثار و ابنيه هاي تاريخي، همواره اين شهر را ميزبان گردشگران داخلي و خارجي قلمداد نموده است.
كاروانسراي مرنجاب در قلب كوير
كاروانسراي مرنجاب در موقعيت جغرافيايي ˚7 و ˚34 عرض جغرافيايي و ˚48 و ˚51 طول جغرافيايي ، در ارتفاع 810 متري از سطح درياي آزاد در حاشيه ي جنوبي درياچه ي نمك واقع شده است. قلعه ي مرنجاب از دهستان كويرات شهرستان آران و بيدگل و در 50 كيلومتري شمال شرق مركز اين شهرستان قرار دارد. قلعه ي مرنجاب ، كاروانسرايي است در كوير كه در مسير راه ابريشم قرار دارد و كاروان ها براي سفر به خراسان،اصفهان، ري و بالعكس از اين مسير مي گذشتند.در باره ي دليل ساخت اين قلعه و كاروانسرا در كنار درياچه نمك نقل است، كه شاه عباس با وجود ايجاد كاروانسرا و قلعه هاي متعدّد در سراسر كشور ، در اين منطقه تاسيسات دفاعي تعبيه نكرده بود،چون تا آن زمان دشمنان به خاطر درياچه ي نمك و گستره ي كوير، از اين سوي به پايتخت هجوم نبرده بودند. حمله ي ازبكها و افغان ها از طريق درياچه ي نمك به كاشان كه تا اصفهان پيش رفتند، شاه عباس را به صرافت انداخت تا در سال 1012 قمري سرِِيعاً يك پايگاه نظامي در اين منطقه ايجاد كند و جلوي تهديد را بگيرد.بالاي كاروانسرا به شكل سنگرهاي ديدباني است و ذكر شده است كه هميشه 500 سرباز مسلح در قلعه حضور داشتند و امنيت عبور كالا از چين به اروپا و بالعكس را در اين منطقه تامين مي كردند.
قنات كنار كاروانسرا كه بركه ي بزرگي به وجود آورده است، آب شيرين دارد واين در كوير نمك و شوره زار يك معجزه است، معجزه اي بي مانند كه رازش را هنوز نمي دانند.
درياچه ي نمك
درياچه ي نمك از شمال به دشت ورامين و از جنوب به شهرستان آران و بيدگل و از مشرق به سياه كوه و از مغرب به استان قم محدود مي شود.طول اين درياچه 80 كيلو متر و عرض آن حدود 30 كيلو متر است كه مساحت آن بالغ بر 2400 كيلو متر مربع مي باشد. ارتفاع اين درياچه از سطح دريا حدود 800 متر است كه به وسيله ي گسل هايي كه در سمت مشرق و مغرب روند شمال غربي- جنوب شرقي دارند و در جنوب به وسيله ي گسلي تقريبا شرقي – غربي محدود است كه عامل تشكيل اين درياچه احتمالاً در اثر فرو نشستگي و بازي همين گسلها مي باشد. وسعت و شكل اين درياچه ، متناسب با واردات آب و ميزان بارندگي در فصول مختلف سال فرق دارد. در مواقع بارندگي وسعت آن زياد، ولي در تابستان و پائيز وسعت آن كاهش مي يابد. به اين ترتيب سطح آب درياچه در نوسان است.
رودهاي مهمي كه به اين درياچه وارد مي شوند در سمت شمال و مغرب قرار دارند و عبارتند از: رود شور، رود كرج، جاجرود، حبله رود و قره سو.
املاح موجود در درياچه ي نمك:
مهمترين تركيباتي كه در درياچه ي نمك وجود دارد عبارتنداز: كلريد سديم،سولفات سديم، كلريد منيزيم، سولفات منيزيم و........
مزاياي درياچه نسبت به آب دريا:
1- درجه ي شوري بسيار بالا(درجه ي شوري آب دريا در حدود35 گرم در ليتر و آب درياچه ي كوير در حدود150 الي 200 گرم در ليتر متغيراست.)
2- درصد منيزيم بالا(در هر تن آب دريا13 كيلو گرم كلرايد منيزيم وجود دارد در حالي كه در آب درياچه ي كوير اين مقدار در حدود 6 تا 10 برابر متغير است.)
3- وجود نمكهايي به صورت جامد
4- وجود محلول نمكهاي غليظ و اشباع
5- تفاوت تركيب آب درياچه و نمكهاي جامد آن
6- متغيّر بودن تركيبات در حواشي و ميانه ي درياچه
7- مركزيّت درياچه از لحاظ جغرافيايي در كشور
مردم شهر نوش آباد به دليل مقاومت در برابر حمله ياغيان، در زيرزمين خانه هاي خود شهري را ساختند كه در مواقع بحراني به آن پناه ببرند گاهي يك تنور نانوايي يا چاه آب، راهي براي ورود به شهر اويي بود.
به گزارش خبرنگار مهر، شهر زيرزميني اويي سال 1383 توسط ساكنان شهر نوش آباد كاشان كشف شد. اين شهر 3 طبقه و دست ساز در عمق 3 متري و طبقه سوم آن در عمق 16 متري از سطح زمين ساخته شده است. حدس باستان شناسان بر اين است كه اين شهر تا 15 هزار متر مربع وسعت داشته باشد. در اين شهر زيرزميني اتاقهايي با ابعاد مختلف ساخته شده كه بعضي داراي سكو هم هستند. هر كدام از اتاقها داراي سرويس بهداشتي، پايه شمع و مشعل در كنار ديوار است.
اين دژ زيرزميني كه در زير تمام شهر گسترده شده و به خاطر وسعت فراوانش به شهر زيرزميني معروف شده يك معماري دستكند است كه در سه طبقه به وجود آورده اند. طبقه اول در حدود 4 متري، طبقه دوم در حدود 14 متري و طبقه سوم در حدود 18 متري قرار دارد. اين طبقات به وسيله كانالهايي به هم متصل است.
اين ساختار دفاعي به گونه‌اي است كه تسلط كافي را براي مقابله با مهاجم فراهم مي‌كند. وقتي بيگانه به اين شهر حمله مي‌كرده، مردم در داخل اين دژ بزرگ پناه مي‌گرفتند. اين فرض وجود دارد كه مردان شبانه براي كارزار بيرون مي‌آمدند و خاطرشان ازناحيه فرزند و عيال مطمئن بوده است. مردم تا زماني داخل اين فضاها مي‌ماندند كه از برقراري امنيت اطمينان حاصل مي‌كردند.
مكانهاي ورود به داخل اين مجموعه مي‌توانسته درمنازل و باغها، پاياب قنات‌ها، قلعه‌ها و... باشد. راههايي كه پوشيده و مخفي بوده است و به آساني در ديد قرار نمي‌گرفته است. به ذهن بيگانه هم خطور نمي‌كرده كه انتهاي يك تنور كه با هيزم و تابه پوشيده شده است به اعماق زمين راه دارد!
براي رفتن به نوش آباد و ديدن شهر تاريخي و زيرزميني اويي، بايد به بخش مركزي شهرستان آران و بيدگل رفت چون نوش‌آباد ميان شهرهاي آران و بيدگل و سفيدشهر واقع شده است.
خبرگزاري مهر
| رديف | نام اثر | آدرس | شماره ثبت | تاريخ ثبت | ملاحظات |
| 1 | مسجد جامع نوش آباد | شهر نوش آباد | 2015 | 19/2/77 | سلجوقي - قاجاري |
| 2 | امامزاده هلال بن علي (ع ) | شهرآران وبيدگل | 2094 | 27/5/77 | ايلخاني – قاجاري |
| 3 | مسجد نقشينه بيدگل | شهرآران وبيدگل | 2091 | 27/5/77 | سلجوقي - قاجاري |
| 4 | خانه مرحوم آيت الله ملامحمد حسين دربندي وفتحعلي خان صدر آراني | شهرآران وبيدگل | 2113 | 18/6/77 | صفوي |
| 5 | مجموعه قاضي آران | شهرآران وبيدگل | 2225 | 3/12/77 | سلجوقي |
| 6 | كاروانسراي شاه عباسي ابوزيد آباد | شهرابوزيدآباد | 2371 | 23/5/78 | صفوي |
| 7 | مسجد جامع روستاي محمد آباد كوير | روستاي محمدآباد ( بخش مركزي) | 3622 | 15/12/79 | ايلخاني |
| 8 | بناي تاريخي شاهسوسا | 2كيلومتري جاده قديم كاشان - آران وبيدگل | 3623 | 15/12/79 | سلجوقي |
| 9 | آب انبارمركزي نوش آباد | شهرنوش آباد | 3624 | 15/12/79 | قاجاري |
| 10 | امامزاده هادي (ع) بيدگل | شهرآران وبيدگل | 3625 | 15/12/79 | سلجوقي - قاجاري |
| 11 | مسجد بازار | شهرآران وبيدگل | 4186 | 10/7/80 | سلجوقي- صفوي- قاجار |
| 12 | مسجد شيخ عبدالصمد | شهرآران وبيدگل | 4187 | 10/7/80 | صفوي - قاجاري |
| 13 | قلعه خشتي نوش آباد | شهرآران وبيدگل | 6145 | 7/7/81 | سلجوقي |
| 14 | محوطه تاريخي دشت مختارآباد | 4كيلومتري جنوب شرقي شهرك صنعتي | 6540 | 7/7/81 |
|
| 15 | مسجد بابا حاجي | شهر آران وبيدگل | 6541 | 7/7/81 | صفوي- قاجاري |
| 16 | امامزاده علي اكبر(ع ) | شهر آران وبيدگل | 7671 | 17/12/81 | صفوي- قاجاري |
| 17 | بقعه فيض آباد كوير | 15 كيلومتري شمال آران وبيدگل | 7670 | 17/12/81 | قاجاري |
| 18 | مسجد ملاعلي آران | شهرآران وبيدگل | 9013 | 10/3/82 | قاجار |
| 19 | بقعه هفت امامزاده (ع) بيدگل | شهرآران وبيدگل | 9014 | 10/3/82 | قاجار |
| 20 | زيارتگاه شاهزاده محمد (ع) | شهرنوش آباد | 9015 | 10/3/82/ | ايلخاني تا قاجاري |
| 21 | مسجد علي بيدگل | شهر آران وبيدگل | 9016 | 10/3/82 | ايلخاني تا قاجاري |
| 22 | مسجد وآب انبارمدرسه بيدگل | شهر آران وبيدگل | 9017 | 10/3/82 | ايلخاني تا اواخر مغول |
| 23 | پل ساق آباد | يك كيلومتري شمال شرقي نوش آباد | 9018 | 10/3/82 | قاجاري |
| 24 | آب انبارچاله سي نوش آباد | شهرنوش آباد جنب مسجد جامع | 9019 | 10/3/82 | قاجاري |
| 25 | خانه اميني | روستاي علي آباد ( بخش مركزي ) | 9026 | 10/3/82 | قاجاري |
| 26 | كاروانسراي حسين آباد | روستاي حسين آباد ( بخش كويرات ) | 10247 | 23/6/82 | قاجاري |
| 27 | قلعه هاي شجاع آباد | سرراه آسفالت فيض آباد كوير | 10257 | 1/7/82 | قاجاري |
| 28 | آب انبار سركوچه يخچال | شهر آران وبيدگل | 11590 | 24/12/83 | قاجاري |
| 29 | بازار سرگنگه | شهرآران وبيدگل | 12105 | 30/4/84 | صفوي |
| 30 | تپه كهريز | شهرستان آران وبيدگل- 6كيلومتري شرق مشكان | 12237 | 30/4/84 |
|