هران _ ميراث خبر
گروه فرهنگ، محمد مشهدي: انوشيروان ساساني شهر نوش آباد را بنا كرد و براي تامين آب اهالي منطقه دستور حفر قنات هايي را در نوش آباد داد.
باستان شناسان نمي دانند كدام يك از قنات هايي كه در نوش آباد حفر شده منسوب به انوشيروان است.
از قديم الايام در افوا، مردم نوش‌آباد از سي و سه چشمه قنات ياد مي‌كرده‌اند كه بر دشت‌هاي پيرامون و كوير شمال و شمال‌غربي كشيده و باعث خرمي دشت‌هاي تشنه كوير است اين دشت‌ها از حدود نوش‌آباد شروع شده و تا حدود 30 كيلومتري شمال كوير امتداد دارد.
به گواهي منابع موثق تاريخي مانند تاريخ قم اين دشت‌ها از اوايل دوره‌ اسلامي و حتي پيش از آن از اين رگه‌هاي فياض حيات بهره‌مند مي‌شوند چنانچه در اين كتاب هب دشت‌هايي اشاره شده كه هنوز هم پابرجاست و سرسبزي آن در كنار تپه‌ها و قلعه‌هاي باستاني هويداست اين مزارع كه قمي در كتاب خود از آنان ياد كرده عبارتند از: راز آباد = مرزن‌آباد ديناره = دهنار، جعفرآباد، حيرناباد، دنجرد = داندگرد، زنج = قوام زنگ، بر اين اساس مي‌توان ادعا كرد كه قديمي‌ترين قنات‌هاي ايران در كوير نوش‌آباد قرار دارد.
تعداد زيادي از اين قنات‌ها مانند قنات‌هاي حسن‌آباد، فيض‌آباد و... از داخل آبادي و جهت شرب اهالي مي‌گذشته است و امروزه پاياب‌هاي متعددي در محلات قديمي نوش‌آباد وجود دارد كه براي برداشت آب شرب بوده است.
از جمله ويژگي‌هاي مهم اين قنات‌ها اين است كه از زير مكان‌هاي مذهبي مانند مساجد و زيارتگاه‌ها عبور مي‌كرده و مردم براي استفاده از آب قنات و وضو ساختن در مساجد حوض‌خانه‌هايي بنا مي‌كردند تا از آب قنات جهت تطهير و وضو استفاده كنند. چنانكه در اين ميان حوض‌خانه‌هاي مسجد موسي‌بن جعفر، مسجد دربريك و زيارتگاه شاهزاده اسحاق در نزد مردم شهرت دارند.
قنات حسن‌آباد پس از عبور از زيارتگاه امامزاده محمد و قناتي ديگر پس از عبور از زير مسجد حاج‌ سيدحسين كه در آن جا بشر پايابي قرار داشت به راه خود ادامه مي‌دادند. در زيارتگاه امامزاده محمد آب قنات به حوض بزرگي مي‌ريخت و پس از عبور از زير حرم وارد حوض ديگري مي‌شد و همراه با عمارت مياني مقابل حرم و گنبد فيروزه‌اي و سه ايوان شرقي، شمالي و جنوبي آن صحنه مصفا و روح‌نوازي را تصوير مي‌كرد.
از همه مهم‌تر اين كه اين قنات‌ها به شهر زيرزميني (اويي) نوش‌آباد معماري دستكن مملو از خانه‌ها، راهروها و فضاي بي‌نظير كه در همه نوش‌آباد امتداد و بيش از چند كيلومتر طول دارد مربوط است.
چنانكه ساكنان اين شهر زيرزميني كه ظاهرا براي مصون ماندن از تهاجمات بيگانه مدت مديدي را در اين شهر سپري مي‌كردند براي آب شرب خود از پاياب قنات‌ها كه بعضا حدود 10 تا 20 متر در زيرزمين قرار داشت استفاده مي‌كردند.
يكي از درهاي مداخل‌ ورودي اين شهر زيرزميني در «پاياب درازه» محله شيخ‌آباد قرار دارد و طوري تعبيه شده كه مهاجمان نمي‌توانستند اين مدخل تنگ و تاريك را كه به راهروهاي متعدد و پيچ در پيچ منتهي مي‌شد پيدا كنند.
اكنون كه دو فصل حفاري در شهر زيرزميني نوش‌آباد انجام شده و همچنان نيز ادامه دارد در مكان‌هايي از اين معماري بي‌نظير، در محله توساده باستان شناسان به پاياب‌هايي رسيده اند كه تا حدود 20 متر و به وسيله پله‌هاي متعدد به آب فياض قنات مي رسد اما از آب تمام اين قنات‌هاي سي و سه‌گانه جز خاطره‌اي بر جاي نمانده و حفر چاه‌هاي متعدد و بي‌رويه آب اين قنات‌ها را خشكانده است.
در حدود 15 كيلومتري شمال نوش‌آباد در جايي كه زمين‌هاي لورگي است حدود 20 رشته قنات به موازات هم به پيش مي‌روند و صحنه بسيار شگفت و بي‌نظيري را به وجود آورده‌اند كه آن را به هيچ چيز نمي‌توان تشبيه كرد اما سكوت هراس‌انگيز آن چنان است كه گويي انسان در كره‌اي ديگر گرفتار هيبت و حيرت شده است

نام استان: اصفهان
نام شهرستان: كاشان
نام درخت: سرو
اسم علمي: Cuppressus sempervirns
اسم انگليسي: Cyppress
موقعيت مكاني درخت: مسجد جامع روستاي مرق
سن درخت: حدود 800 سال
توضيحات: اين درخت در روستاي مرق واقع در صحن مسجد جامع مرق در 38 كيلومتري جنوب غربي كاشان قرار دارد و آبياري اين درخت توسط نفوذ ريشه درختان به قنات صورت مي پذيرد.

روستاي نشلج جزء ۳۴۵روستاي گردشگري كشوري قرار گرفته است.

موقعيت اجتماعي

اين روستا داراي 600 خانوار جمعيت است كه آهنگ مهاجرت به شهر در آن بسيار پايين است و ماندن و حفظ آثار گذشتگان امر خطير جهت اهالي ايجاد و وجود معابر با عرض تقريبا 3 متر و گذر گاههايي كه سقف آن پوشيده شده است زيبايي و طراوت خاص روستايي را در ياد زنده ميكند و زندگي ساده و بي آلايش روستايي را مي تواند يادآور شود و ارتباط گردشگران با اين نوع فرهنگ، خود فرهنگ سازي است.
اين روستا كه در برگزاري تمامي مراسم ديني وقفيات داشته و برگزاري آن را بر خود واجب مي داند.
نخل گرداني را در سالگرد شهداي كربلا از خصوصيات اجتماعي فرهنگي اين روستا است.
همچنين اين روستا در گذشته دور در توليد پاپوش- تخت و گيوه- نقش اساسي داشته و هنرتوليد تخت و گيوه انحصار اين روستا است و در جاي ديگر ايران ديده نمي شود. همچنين هنر هاي منبت كاري و ساير هنر هاي مربوطه كه آثار آن در روي منبرها و درهاي امام زادگان اين روستا مي باشد، نشان از پر تلاش بودن اهالي اين روستا است.

موقعيت فرهنگي

اين روستا از نظر فرهنگي در گذشته ها نيز همانطوري كه در مطالب فوق عنوان شد فعاليتهاي بسيار انجام داده است. وجود اشعار به جا مانده از بهرام نشلجي كه به 700 سال قبل بر مي گردد، نشان از فرهنگ دوستي و اصالت اين روستا است.
قاريان قران و حافظان قران در تاريخ گذشته اين روستا بسيار ديده مي شود. شعراي قرن حاضر نيز كه در مناقب اهل بيت و انقلاب اسلامي شعر سروده اندكم نيستند. همچنين وجود شاعر هجو گو در اين روستا كه افراد لا ابالي و بيان ضباط را با هجو كردن خورد مي كند نشان از غناي فرهنگي اين روستا است.
حضور 250 تن از جوانان اين روستا در جنگ 8 ساله كه 25 شهيد تقديم اين انقلاب نموده است و 2 آزاده و 50 جانباز از ديگر ويژگي هاي فرهنگي اين روستا است.
در پايان اين روستاي كوچك امام زنده و با نام و نشان واصلت دار را از ياد نبريم و جهت خدمت به اين اهالي كه با آن چه كه داشته اند خدمت كرده اند فراموش نكنيم.

موقعيت تاريخي

تاريخ يادمان فعاليتهاي بشر ديروز، در گذر زماني دور، آب و هوا را محل مناسب جهت زندگي ديد و جميع شرايط را كه در مقوله فوق ذكر شد، جمعي دامپرور و كشاورز را، در محلي كه نشلج مي ناميم گرد هم آورد.
حفر قنوات با طول بيش از 2500 متر در سطح روستا حاكي از عزم راسخ گذشتگان براي زندگي بوده است.
همچنين استفاده از موقعيت هاي جغرافيايي روستا (شيب مناسب، نوع خاك، نوع آب، نوع هوا ) كشاورزان را بر آن داشته كه محصولات باغي و ... رو نمايد.
وجود بناهاي ساخته شده در سطح روستا حكايت از آن دارد كه گذشتگان تمام خصوصيات آب و هوايي و جغرافياي را به شكلي بسيار مناسب و زيبا به خدمت گرفته اند. همين بس كه در مسير يك رشته قنات در بالاي روستا، حداقل 7 آسياب آبي احداث شده است . وجود دو حمام قديمي كه نوع ساخت و معماري آن نيز جاي بحث و گفتگو دارد كه در اين مقوله نمي گنجد؛ حكايت از توجه اهالي بر بهداشت و تندرستي است.
وجود 5 آب انبار در روستا، كه قدمت بعضي از آنها به دوران صفويه مي رسد و شناسنامه آن حجاري شده بر روي سنگ، قوانين و نحوه استفاده از آن را براي عموم مسلمين بيان كرده است.
تكاياي مذهبي كه در سطح روستا بالغ بر 4 باب مي باشد كه يكي از آنها خوشبختانه به شكل بافت قديم حفظ و نگهداي مي شود، اولا بر قدمت مذهبي روستا و ثانيا بر همت آنان تكيه دارد. وجود ميداني درسطح روستا كه سابقه برگزاري 300 سال عزاداري سالار شهيدان ابا عبدالله الحسين (ع) را دارا است كه برگزاري مراسم تعزيه در اين مكان را شهره عام و خاص كرده است. در نظرگرفتن موقوفاتي جهت هر چه بهتر برگزار شدن اين مراسم نشان از فرهنگ بالاي و غناي مذهبي اين روستا است، نه فقط موقوفات مخصوص ميدان فوق باشد، بلكه هر تكيه و يا مسجدي دراين روستا صاحب موقوفات است، كه واقف استفاده آن را نيز در جهتي مشخص بيان نموده است و متوليان آن نيز در مسير گذشتگان در حركتند.
همچنين وقف آبقنات اصلي روستا جهت شرب در 300 سال پيش از طرف اهالي كه در آن زمان حياط روستايي بدان بستگي داشت، نشان از همت والا، فرهنگ غني و اصالت ايراني- اسلامي است.
وجود اماكن متبركه امام زادگان بي بي رقيه خاتون بنت امامحسن مجتبي (ع) و همچنين خديجه سلطان و شاهزاده اسحاق فرزند امام سجاد (ع) و شاهزاده طاهر بن امام سجاد در اين روستا تبرك و افتخار خدمت به اهل بيت را به اين روستا بخشيده است و نشان ديگري از وجود زندگي و بقا و دوام اين روستا در عهد اهل بيت مي باشد.
قرار گرفتن اين روستا در منطقه اردهال كه شهادتگاه و مرقد مطهر حضرت علي بن امام محمد باقر (ع)مي باشد افتخاربزرگ ولايتي بودن اهالي اين روستا است. دليل مستند بر اينكه اهالي اين روستا شهيد پرورند نه به دوران انقلاب و جنگ تحميلي مي باشد بلكه بيش از1300 سال پيش كه جوانان غيور اين روستا در ركاب مطهر حضرت علي بن امام محمدباقر (ع) جان خود را عطا نمودند كه آثار مقبره و سنگ قبر آن با حفظ تاريخ و نام در يكي از تكاياي روستا همچون نگيني مي درخشد و اهالي اين روستا افتخار برگزاري مراسم هفت آن امام زاده را در سومين جمعه مهرماه به نام جمعه نشلجيها را دارد. همچنين غيرت، همت و دفاع از ناموس را نه تنها درجنگ تحميلي شاهد بوده است بلكه در زمان حكومت رضا خاني كه اشراري به نامنائب حسين كاشي به اين روستا هجوم آورده اند، در دفاع از اين هجوم جان خودرا فداي مردم كردند و قبر آنان نيز به يادگار مانده است. برگزاري اعياد و مراسم هاي ختم ائمه اطهار در اين روستا به صورت يك سنت حسنه در آمده كه ديدن و شنديدن آن در اين مقوله نمي گنجد.
استفاده از طبيعت زيبا و مصالح موجود در آن و زندگي همراه با امنيت، گذشتگان را بر آن داشت كه بناهايي را بسازند كه ما به آن چهار صفره گوييم كه محل زندگي روستايي باتمام امكانات كه در آن پيش بيني شده -امنيت را از نظر غارت، سرما و گرما- محل مناسبي جهت زندگي به وجود آورده است كه وجود اماكن فوق سازمان ميراث فرهنگي را بر آن داشت كه روستاي نشلج را از زمره روستاهاي تاريخي با حفظ بافت ارزشمند قرار دهند.

موقعيت جغرافيايي

روستاي نشلج، بزرگترين روستاي شهرستان كاشان، در فاصله 43 كيلومتري جنوب غربي اين شهرستان واقع شده است .موقعيت مكاني اين روستا در پنج كيلومتري عمق شمالي جاده دليجان-كاشان در منطقه اردهال مي باشد. قرار گرفتن اين روستا در شيب شمالي، موقعيت آب و هوايي معتدل، زمستانهاي پر برف و تابستانهاي خنك را به اين روستا هديه كرده است.
كوههاي بلند و مرتفع، بافت زيباي روستا را مانند نگيني در خود محصور كرده است. همچنين ارتفاعات بلند و مرتفع ارهال كه ارتفاع آن بالغ بر 4000 متراز سطح دريا مي باشد موقعيت مناسبي را جهت ذخيره و انبار برف به وجود آورده است كه علاوه بر تغذيه قنوات و چشمه سارهاي فراوان- كه آب بسيارگوارا و مناسبي را جهت استفاده اهالي به وجود آورده است- اين ارتفاع بلند مكان مناسبي جهت كوهنوردان و كوه گشتهاي خانوادگي گرديده است.
علاوه بر آن موقعيت آب و هوايي اين منطقه محل مناسبي را جهت رويش گونه هاي ناياب دارويي به وجود آورده است؛ به عنوان مثال وجود مراتع و رويشگاههاي بيش از12 هكتار باريجه، كه يك گياه دارويي و صنعتي است، خود به نوعي شايد احداث واحد اسانس گيري شركت باريج اسانس را در نزديكي اين روستا به وجود آورده است. همچنين وجود جريانهاي دائمي آب از ارتفاعات فوق، باغات پر بار بادام و گردو را كه مهمترين محصولات باغي اين روستا مي باشد را به ارمغان آورده است. حوزه آب ريز بالاي 150 كيلومتر مربع روستاي نشلج، با ميانگين بارندگي200 ميليمتر در سال، قنوات و چشمه سارهاي فراواني را در نقاط مختلف حوزهاي آب ريز، محل مناسبي را جهت توليد و كشت و كار گلستانهاي گل محمدي -كه به زعم كارشناسان و توليد كنندگان گل و گلاب آن داراي كيفيت بسيار بالا مي باشد- به ارمغان آورده است.
وجود گلستانهاي گل محمدي همه ساله دربهار محل مناسبي را جهت عرضه گل و گلاب و توليد آن فراهم آورده است .عرضه بيش از 250 تن گل محمدي و همچنين 40 ديگ گلاب سنتي در مكانهاي مختلف روستا، نمود اين خصوصيت زيباي روستا مي باشد.
باغات بادام و گردو كه سطح زير كشت آن بالغ بر 100 هكتار مي باشد، اشتغال بيش از 400 خانوار ازاهالي را به انواع مختلف توليد، بهره برداري و توزيع به وجود آورده است. مراتع بسيار مناسب اين روستا توانسته است محيط مناسبي براي پرورش 2000 را سدام باشد. كشاورز فعال و پر تلاش روستايي همراه با زنان پر تلاش و هنرپرور اين روستا- كه در هنر توليد فرش پا نهاده و با كيفيت ترين فرش شهرستان را نيز به وجود آورده است- با استفاده صحيح از منابع طبيعي كه درفرهنگ اين روستا جايگاه خاصي دارد، سطح توليد را هر ساله به نحو شايسته اي افزايش داده اند.
موقعيت مكاني اين روستا با توجه به قرار گرفتن درشيب شمالي و همچنين و در شيب دره تند،ساختمانهايي زيبا از نظر بافت و مصالح و معماري، زيبايي بسيار خاصي را به اين روستا بخشيده است، بطوري كه درنگاه اول به نظر بام هر خانه اي حياط خانه ديگر مي باشد.
وجود يك تپه كم ارتفاع با شيب ملايم، در مركز دره روستا، اهالي را ترغيب به ساخت وساز در حواشي و نقاط ارتفاعي آن در روي خط تراز نموده و موقعيت بسيار زيبايي را به وجود آورده است.
جاده ورودي روستا كه از مركز باغات و كشتزارهاي اهالي عبور و وارد روستا مي شود، ياد آور جاده هاي بسيار زيباي جنگلي درقلب حاشيه كوير است، اين زيبايي در ورودي روستا ،محل مناسبي را جهت تفريح و تفرج اهالي محترم شهرستان فراهم نموده است، كه در فصل تابستان در اين جاده كم عرض ورودي، پاركينگ هاي دو طرفه در حواشي جاده مسائل و مشكلات عديده اي را پديد آورده كه مسئولين روستا را بر آن داشت تا در اقدامي خيرخواهانه و خدمت به مردم اقدام به تعريف محل و مكاني مناسب جهت استقرار تفريح و گردش به شكل سازمان دهي شده اقدام نمايد.

وجه تسميه

وجه تسميه روستاي نشلج از كلمه " نه ثلج" است.
بدين معنا كه ۹ماه از سال در اين روستا سرما وجود دارد.
ثلج يك كلمه به زبان "عربي" مي باشد كه معناي آن سرما و يخبندان است.
در اثر گذشت زمان حرف "ث" به "ش" تغيير يافته و كلمه نشلج (به فتح ن) تشكيل گرديد.

غار نياسر ساخته دست بشر مي باشد، دهانة غار به عرض 5/3 متر و ارتفاع 5/2 متر روبه شمال قراردارد.
ابتداي غار تالار طبيعي كوچكي به طول 8 متر و عرض 3 متر است كه دهانه خارجي به آن پيوسته است و در انتهاي آن به ارتفاع تقريباً يك متر از سطح زمين حفره كوچك دريچه مانندي است به ابعاد 50 × 50 سانتي‌متر كه در سنگ كنده شده و در واقع مدخل داخلي غار محسوب مي‌شود. جنس غار از نوعي سنگ نرم و بيشتر شبيه ملات گچ و آهك تشكيل شده كه در بيشتر نقاط نمناك است. 

اين غار ظاهرا مربوط به دوره اشكانيان بوده و در واقع يك معبد ميترايي (مهرپرستي) است. ميترا يكي از خدايان مردم ايران باستان بوده، چنانكه در يكي از كتيبه هاي مربوط به اردشير دوم هخامنشي (359-404 پ.م.) كه در هگمتانه كشف شده است، علاوه بر اهورامزدا از ميترا (مهر-خورشيد) و همچنين از آناهيتا (ناهيد) كه رب النوع (خدايگان) عشق و زيبايي است نيز نام برده شده و از آنان سپاسگذاري شده است. ظاهرا گذشتگاني كه در اين منطقه مي زيسته اند از اين مكان به منظور دور شدن از هياهوي مردمان و استفاده از گوشه خلوتي به منظور چله نشيني هاي خود استفاده نموده اند.