|
|
هران _ ميراث خبر
گروه فرهنگ، محمد مشهدي: انوشيروان ساساني شهر نوش آباد را بنا كرد و براي تامين آب اهالي منطقه دستور حفر قنات هايي را در نوش آباد داد.
باستان شناسان نمي دانند كدام يك از قنات هايي كه در نوش آباد حفر شده منسوب به انوشيروان است.
از قديم الايام در افوا، مردم نوش‌آباد از سي و سه چشمه قنات ياد مي‌كرده‌اند كه بر دشت‌هاي پيرامون و كوير شمال و شمال‌غربي كشيده و باعث خرمي دشت‌هاي تشنه كوير است اين دشت‌ها از حدود نوش‌آباد شروع شده و تا حدود 30 كيلومتري شمال كوير امتداد دارد.
به گواهي منابع موثق تاريخي مانند تاريخ قم اين دشت‌ها از اوايل دوره اسلامي و حتي پيش از آن از اين رگه‌هاي فياض حيات بهره‌مند مي‌شوند چنانچه در اين كتاب هب دشت‌هايي اشاره شده كه هنوز هم پابرجاست و سرسبزي آن در كنار تپه‌ها و قلعه‌هاي باستاني هويداست اين مزارع كه قمي در كتاب خود از آنان ياد كرده عبارتند از: راز آباد = مرزن‌آباد ديناره = دهنار، جعفرآباد، حيرناباد، دنجرد = داندگرد، زنج = قوام زنگ، بر اين اساس مي‌توان ادعا كرد كه قديمي‌ترين قنات‌هاي ايران در كوير نوش‌آباد قرار دارد.
تعداد زيادي از اين قنات‌ها مانند قنات‌هاي حسن‌آباد، فيض‌آباد و... از داخل آبادي و جهت شرب اهالي مي‌گذشته است و امروزه پاياب‌هاي متعددي در محلات قديمي نوش‌آباد وجود دارد كه براي برداشت آب شرب بوده است.
از جمله ويژگي‌هاي مهم اين قنات‌ها اين است كه از زير مكان‌هاي مذهبي مانند مساجد و زيارتگاه‌ها عبور مي‌كرده و مردم براي استفاده از آب قنات و وضو ساختن در مساجد حوض‌خانه‌هايي بنا مي‌كردند تا از آب قنات جهت تطهير و وضو استفاده كنند. چنانكه در اين ميان حوض‌خانه‌هاي مسجد موسي‌بن جعفر، مسجد دربريك و زيارتگاه شاهزاده اسحاق در نزد مردم شهرت دارند.
قنات حسن‌آباد پس از عبور از زيارتگاه امامزاده محمد و قناتي ديگر پس از عبور از زير مسجد حاج سيدحسين كه در آن جا بشر پايابي قرار داشت به راه خود ادامه مي‌دادند. در زيارتگاه امامزاده محمد آب قنات به حوض بزرگي مي‌ريخت و پس از عبور از زير حرم وارد حوض ديگري مي‌شد و همراه با عمارت مياني مقابل حرم و گنبد فيروزه‌اي و سه ايوان شرقي، شمالي و جنوبي آن صحنه مصفا و روح‌نوازي را تصوير مي‌كرد.
از همه مهم‌تر اين كه اين قنات‌ها به شهر زيرزميني (اويي) نوش‌آباد معماري دستكن مملو از خانه‌ها، راهروها و فضاي بي‌نظير كه در همه نوش‌آباد امتداد و بيش از چند كيلومتر طول دارد مربوط است.
چنانكه ساكنان اين شهر زيرزميني كه ظاهرا براي مصون ماندن از تهاجمات بيگانه مدت مديدي را در اين شهر سپري مي‌كردند براي آب شرب خود از پاياب قنات‌ها كه بعضا حدود 10 تا 20 متر در زيرزمين قرار داشت استفاده مي‌كردند.
يكي از درهاي مداخل ورودي اين شهر زيرزميني در «پاياب درازه» محله شيخ‌آباد قرار دارد و طوري تعبيه شده كه مهاجمان نمي‌توانستند اين مدخل تنگ و تاريك را كه به راهروهاي متعدد و پيچ در پيچ منتهي مي‌شد پيدا كنند.
اكنون كه دو فصل حفاري در شهر زيرزميني نوش‌آباد انجام شده و همچنان نيز ادامه دارد در مكان‌هايي از اين معماري بي‌نظير، در محله توساده باستان شناسان به پاياب‌هايي رسيده اند كه تا حدود 20 متر و به وسيله پله‌هاي متعدد به آب فياض قنات مي رسد اما از آب تمام اين قنات‌هاي سي و سه‌گانه جز خاطره‌اي بر جاي نمانده و حفر چاه‌هاي متعدد و بي‌رويه آب اين قنات‌ها را خشكانده است.
در حدود 15 كيلومتري شمال نوش‌آباد در جايي كه زمين‌هاي لورگي است حدود 20 رشته قنات به موازات هم به پيش مي‌روند و صحنه بسيار شگفت و بي‌نظيري را به وجود آورده‌اند كه آن را به هيچ چيز نمي‌توان تشبيه كرد اما سكوت هراس‌انگيز آن چنان است كه گويي انسان در كره‌اي ديگر گرفتار هيبت و حيرت شده است