|
اين بنا در يكي از خيابانهاي فرعي منشعب از خيابان هاتف، در نزديكي مسجد جامع و مجاور مقبره هارون ولايت واقع شده و به خاطر ويژگي هاي معماري و تزييناتي، از مساجد مهم و در خور توجه اصفهان است. با توجه به وجود منارهاي از دوره سلجوقي و اين حقيقت كه به روزگار صفويه از اين مسجد به نام مسجد سنجريه نام برده شده است، مي توان يقين پيدا كرد كه مسجدي در دوره سلجوقي در اين محل ساخته شده بوده كه بعد از ويراني در سال 929هـ . ق ـ زمان شاه اسماعيل اول ـ ميرزا شاه حسين وزير، مسجد كنوني را جايگزين آن كرده است.
در حال حاضر، به غير از مناره كه در بطن مسجد علي قرار گرفته، هيچ اثري از بناي دوره سلجوقي مشهود نيست. پيترودلاواله و شاردن كه در سال 1619 و 1666 ميلادي در اصفهان بودهاند، اين مناره را به مقبره هارون ولايت منسوب داشتهاند. بناي كنوني مسجد با نقشه چهار ايواني ساخته شده و داراي سردر، صحن، ايوان، گنبدخانه و شبستان تابستاني و زمستاني است كه با تزيينات زيباي كاشي معرق، مقرنس كاري و كتيبههاي تاريخي مزين شدهاند. سر درب ورودي مسجد در ضلع باختري آن داراي كاشي كاري معرق نفيس و كتيبه تاريخي است.
كتيبه مزبور به خط ثلث با كاشي معرق سفيد بر زمينه آبي، متضمن نام پادشاه وقت و باني ساختمان و سال اتمام ساختمان 929 هـ . ق است. رديف اول اين كتيبه، قرآني و به خط ثلث حنايي رنگ است.
بقيه سطوح سر در، با كاشي كاري معقلي و خطوط بنايي تزيين و نماسازي شده است. صحن مسجد، مربع مستطيل و در وسط داراي يك حوض و در چهار ضلع، چهار ايوان است كه ايوان جنوبي از ديگر ايوانها وسيعتر است و در پشت آن، شبستان گنبددار قرار گرفته است. گنبد اين مسجد با ساقه بلند از بيرون با كاشي كاري پوشش يافته و از درون داراي مقرنسهاي گچي است. سطوح داخلي گنبدخانه با درگاهها و طاقهايي به صورت دو طبقه نماسازي شده كه طاقهاي طبقه بالا صورت مربع را به كثير الاضلاع تبديل كردهاند و گنبد بر آن قرار گرفته است. در پاكار گنبد، كتيبهاي سرتاسري متضمن آيات قرآني و تاريخ 929هـ. ق كاشي كاري شده است. در زير گنبدخانه و ايوان جنوبي، شبستان زمستاني مسجد، كمي پايينتر از سطح مسجد بنا شده و سبك ساختمان آن جالب است.
در ابتداي شروع پلكاني كه سطح مسجد را به شبستان زيرين متصل مي كند. در ضلع شمالي مسجد و بر جرز باختري ايوان، لوحي از سنگ مرمر نصب شده است. مناره سلجوقي مسجد علي به ارتفاع 85/47 متر، در كنار گنبد قرار گرفته و از شكيلترين منارههاي دوره سلجوقي است كه با تزيينات آجركاري و كتيبههاي متعدد مزين شده است.
مدخل اين منار در درون مسجد قرار گرفته است. در ارتفاع 35/40 متري، قرنيزي به صورت تاج بيرون زده و بعد از آن، بخش كوچك تر منار قرار گرفته كه در انتهاي آن نيز قرنيز ديگري قرار دارد. در داخل مناره، ستون مركزي قرار دارد كه پلكان حول محور آن به طرف بالا مي گردد. با توجه به ويژگي هاي معماري مناره به نظر مي رسد كه مربوط به قرن ششم و به احتمال كم تر، قرن هفتم هجري باشد.